W związku z niekorzystnie rozwijającą się sytuacją epizootyczną na terenie Rzeczypospolitej Polskiej związanej z rozprzestrzenianiem się Afrykańskiego Pomoru Świń (na dzień 19 sierpnia 2024 r. potwierdzono 38 ognisk u świń i 1202 ognisk u dzików) w celu podniesienia świadomości hodowców świń w zakresie wiedzy dotyczącej afrykańskiego pomoru świń pragnę przypomnieć oraz poinformować.

1. Afrykański pomór świń (African Swine Fever- ASF) to szybko szerząca się, zakaźna choroba wirusowa, na którą podatne są świnie domowe , świniodziki oraz dziki. W przypadku wystąpienia ASF w stadzie dochodzi do dużych spadków w produkcji: zakażenie przebiega powoli i obejmuje znaczny odsetek zwierząt w stadzie, przy czym śmiertelność zwierząt sięga nawet 100%. 

Zgodnie z OIE przyjmuje się, że okres inkubacji choroby wynosi 15 dni (okres inkubacji w środowisku naturalnym: 4-19 dni, w przypadku choroby o ostrym przebiegu: 3-4 dni).

Wirus jest wyjątkowo odporny na działanie niskich temperatur i zachowuje właściwości zakaźne we krwi, kale, tkankach (zwłaszcza surowych, niedogotowanych produktów z mięsa wieprzowego lub dzików) przez okres nawet 3-6 miesięcy.

2. Drogi zakażenia

Najczęstszym sposobem zakażenia zwierząt jest bezpośredni lub pośredni kontakt ze zwierzętami zakażonymi. Rozprzestrzenianie się wirusa jest stosunkowo łatwe za pośrednictwem osób i pojazdów odwiedzających gospodarstwo, skażonego sprzętu i narzędzi, zwierząt mających swobodny dostęp do gospodarstwa (gryzonie, koty, psy), jak również przez skażoną paszę, wodę oraz skarmianie zwierząt odpadami kuchennymi (zlewkami) zawierającymi nieprzetworzone mięso zakażonych świń lub dzików.  

3. Jak rozpoznać afrykański pomór świń.

Objawy afrykańskiego pomoru świń mogą być niespecyficzne, podobne do innych chorób lub zatruć, mogą być różne w różnych stadach .Następujące objawy zawsze powinny zaniepokoić hodowcę:

- nagłe padnięcia świń - ASF w stadzie świń może niekiedy objawić się jedynie nagłymi padnięciami, bez innych objawów towarzyszących;

- wzrost wewnętrznej ciepłoty ciała (do 40,5-42°C), któremu mogą nie towarzyszyć inne symptomy (gorączkujące świnie mają czasem zachowany apetyt, poruszają się na ogół normalnie);

- inne objawy kliniczne, które mogą dołączyć do gorączki:

sinica skóry uszu, brzucha i boków ciała,

drobne, lecz liczne wybroczyny w skórze,

zaczerwienienie skóry widoczne zawłaszcza na końcach uszu, ogona i kończynach,

duszność,

pienisty wypływ z nosa,

wypływ z worka spojówkowego,

biegunka - często z domieszką krwi,

wymioty,

niedowład zadu,

objawy nerwowe w postaci podniecenia, drgawek mięśni i skurczów kloniczno-tonicznych,

ronienia u prośnych macior;

- niekiedy gorączce mogą towarzyszyć posmutnienie, utrata apetytu, szybkie i trudne oddychanie oraz wydzielanie wydaliny z nosa i oczu, wymioty, zaparcia, krwista biegunka, przed śmiercią może nastąpić śpiączka, która pojawia się jeden do siedmiu dni po wystąpieniu pierwszych objawów klinicznych.

4. W przypadku najmniejszego podejrzenia lub nawet domniemania możliwości wystąpienia ASF w stadzie, przede wszystkim na obszarach na których choroba występuje lub w sąsiedztwie tych obszarów, należy zgłosić podejrzenie ASF do właściwego powiatowego lekarza weterynariicelem umożliwienia pobrania próbek w kierunku wykluczenia ASF. Zgłoszenie należy przekazać bezpośrednio albo za pośrednictwem lekarza weterynarii opiekującego się gospodarstwem lub właściwego miejscowo organu samorządu terytorialnego (wójta, burmistrza).
5. Od dnia 13 sierpnia 2024 zgodnie z Załącznikiem I do Rozporządzenia Wykonawczego Komisji (UE) 2024/2160 z dnia 09 sierpnia 2024 r. zmieniające załącznik I do rozporządzenia wykonawczego (UE) 2023/594 ustanawiającego szczególne środki zwalczania afrykańskiego pomoru świń na terenie powiatu łomżyńskiego znajdują się następujące obszary objęte ograniczeniami związane z wystąpieniem ASF u świń.

            Obszar objęty ograniczeniami I (oznaczony kolorem niebieskim) obejmuje: powiat miejski Łomża, gminę Łomża, Śniadowo, Miastkowo, Nowogród, Zbójna.

            Obszar objęty ograniczeniami II (oznaczony kolorem różowym) obejmuje: gminy Jedwabne, Piątnica, Przytuły, Wizna.

            Na obszarach tych należy bezwzględnie  przestrzegać przepisów Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 24 kwietnia 2024 r. w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń (Dz.U. 2024 poz. 677)

• 1. Ust 1. Przywołanego rozporządzenia
• nakazuje:
  1. utrzymywanie świń w odrębnych, zamkniętych pomieszczeniach, w których są utrzymywane tylko świnie, mających oddzielne wejścia oraz niemających bezpośredniego przejścia do innych pomieszczeń, w których są utrzymywane inne zwierzęta kopytne,
  2. zabezpieczenie budynku, w którym są utrzymywane świnie, przed dostępem zwierząt wolno żyjących i domowych,
  3. używanie urządzeń zapewniających skuteczną dezynfekcję przed wejściami do pomieszczeń, w których są utrzymywane świnie, i wyjściami z tych pomieszczeń lub wyłożenie mat dezynfekcyjnych przed wejściami do tych pomieszczeń i wyjściami z tych pomieszczeń, przy czym szerokość tych mat powinna być nie mniejsza niż szerokość danego wejścia i wyjścia, a ich długość powinna być nie mniejsza niż 1 m, a także stałe utrzymywanie tych mat w stanie zapewniającym skuteczność działania środka dezynfekcyjnego,
  4. karmienie świń paszą zabezpieczoną przed dostępem zwierząt wolno żyjących i domowych,
  5. prowadzenie rejestru wjeżdżających na teren gospodarstwa środków transportu do przewozu świń, paszy lub produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego w rozumieniu art. 3 pkt 1 w związku z art. 2 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1069/2009 z dnia 21 października 2009 r. określającego przepisy sanitarne dotyczące produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego i produktów pochodnych, nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi, i uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1774/2002 (rozporządzenie o produktach ubocznych pochodzenia zwierzęcego) (Dz. Urz. UE L 300 z 14.11.2009, str. 1, z późn. zm.3) ), zwanych dalej „produktami ubocznymi pochodzenia zwierzęcego”, oraz rejestru wejść osób do pomieszczeń, w których są utrzymywane świnie,
  6. sporządzenie przez posiadaczy świń spisu posiadanych świń z podziałem na prosięta, warchlaki, tuczniki, lochy, loszki, knury i knurki oraz bieżące aktualizowanie tego spisu,
  7. wykonywanie czynności związanych z obsługą świń wyłącznie przez osoby, które wykonują te czynności tylko w danym gospodarstwie,
  8. stosowanie przez osoby wykonujące czynności związane z obsługą świń, przed rozpoczęciem tych czynności, środków higieny niezbędnych do ograniczenia ryzyka szerzenia się afrykańskiego pomoru świń, w tym mycie i odkażanie rąk oraz oczyszczanie i odkażanie obuwia,
  9. używanie przez osoby wykonujące czynności związane z obsługą świń odzieży ochronnej oraz obuwia ochronnego przeznaczonych wyłącznie do wykonywania tych czynności,
  10. bieżące oczyszczanie i odkażanie narzędzi oraz sprzętu wykorzystywanych do obsługi świń,
  11. uniemożliwienie osobom postronnym wchodzenia do budynków, w których są utrzymywane świnie,
  12. zwalczanie gryzoni;

• zakazuje:
  17. karmienia świń zielonką lub ziarnem pochodzącymi z obszarów wymienionych w ust. 7 części II załącznika I do rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2023/594 z dnia 16 marca 2023 r. ustanawiającego środki szczególne w zakresie zwalczania chorób w odniesieniu do afrykańskiego pomoru świń oraz uchylającego rozporządzenie wykonawcze (UE) 2021/605 (Dz. Urz. UE L 79 z 17.03.2023, str. 65, z późn. zm.4) ), zwanych dalej „obszarami objętymi ograniczeniami II”, oraz wymienionych w ust. 3 części III załącznika I do rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2023/594 z dnia 16 marca 2023 r. ustanawiającego środki szczególne w zakresie zwalczania chorób w odniesieniu do afrykańskiego pomoru świń oraz uchylającego rozporządzenie wykonawcze (UE) 2021/605, zwanych dalej „obszarami objętymi ograniczeniami III”, chyba że tę zielonkę lub to ziarno poddano obróbce w celu unieszkodliwienia wirusa afrykańskiego pomoru świń lub składowano w miejscu niedostępnym dla dzików co najmniej przez 30 dni przed ich podaniem świniom w tak uzyskanej postaci,
  18. wykorzystywania w pomieszczeniach, w których są utrzymywane świnie, słomy na ściółkę dla zwierząt pochodzącej z obszarów objętych ograniczeniami II i obszarów objętych ograniczeniami III, chyba że tę słomę poddano obróbce w celu unieszkodliwienia wirusa afrykańskiego pomoru świń lub składowano w miejscu niedostępnym dla dzików co najmniej przez 90 dni przed jej wykorzystaniem,
  19. wnoszenia i wwożenia na teren gospodarstwa, w którym są utrzymywane świnie, zwłok dzików, tusz dzików, części tusz dzików i produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego pochodzących z dzików,
  20. wykonywania czynności związanych z obsługą świń przez osoby, które w ciągu ostatnich 48 godzin uczestniczyły w polowaniu na zwierzęta łowne lub odłowie tych zwierząt.

 2. 1. Na obszarach objętych ograniczeniami I, obszarach objętych ograniczeniami II i obszarach objętych ograniczeniami III nakazuje się używanie urządzeń zapewniających skuteczną dezynfekcję lub niecek dezynfekcyjnych lub wyłożenie mat dezynfekcyjnych odpowiednio przed:

• wejściami do gospodarstwa, w którym są utrzymywane świnie, i wyjściami z tego gospodarstwa,
• wjazdami do gospodarstwa, w którym są utrzymywane świnie, i wyjazdami z tego gospodarstwa – a także stałe utrzymywanie tych mat w stanie zapewniającym skuteczność działania środka dezynfekcyjnego.

2. Na obszarach objętych ograniczeniami II oprócz nakazów, o których mowa w ust. 1, nakazuje się:

• używanie urządzeń zapewniających skuteczną dezynfekcję lub niecek dezynfekcyjnych lub wyłożenie mat dezynfekcyjnych odpowiednio przed:
  1. wejściami do miejsc wyznaczonych przez właściwego powiatowego lekarza weterynarii, w których są gromadzone świnie przed przemieszczeniem do rzeźni, i wyjściami z tych miejsc,
  2. wjazdami do miejsc, o których mowa w lit. a, i wyjazdami z tych miejsc

 – a także stałe utrzymywanie tych mat w stanie zapewniającym skuteczność działania środka dezynfekcyjnego;

• stosowanie przez osoby mające kontakt ze świniami w miejscach wyznaczonych przez właściwego powiatowego lekarza weterynarii, w których są gromadzone świnie przed przemieszczeniem do rzeźni, środków higieny niezbędnych do ograniczenia ryzyka szerzenia się afrykańskiego pomoru świń.

2. Dopuszcza się przeprowadzanie uboju w gospodarstwie położonym na obszarach objętych ograniczeniami I, obszarach objętych ograniczeniami II i obszarach objętych ograniczeniami III świń utrzymywanych w tym gospodarstwie w celu produkcji mięsa na użytek własny, jeżeli:

• świnie te były utrzymywane w tym gospodarstwie co najmniej przez 30 dni przed ubojem;
• świnie te zostaną poddane badaniu przedubojowemu świń przeprowadzonemu w sposób określony w art. 11 ust. 3 rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2019/627 z dnia 15 marca 2019 r. ustanawiającego jednolite praktyczne rozwiązania dotyczące przeprowadzania kontroli urzędowych produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do spożycia przez ludzi zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/625 oraz zmieniającego rozporządzenie Komisji (WE) nr 2074/2005 w odniesieniu do kontroli urzędowych (Dz. Urz. UE L 131 z 17.05.2019, str. 51, z późn. zm.5) );
• mięso pozyskane w wyniku uboju tych świń zostanie poddane badaniu poubojowemu przeprowadzonemu przez urzędowego lekarza weterynarii w sposób właściwy dla świń, określony w tytule III w rozdziale II w sekcji 3 w art. 12–17, art. 23 i art. 24 rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2019/627 z dnia 15 marca 2019 r. ustanawiającego jednolite praktyczne rozwiązania dotyczące przeprowadzania kontroli urzędowych produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do spożycia przez ludzi zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/625 oraz zmieniającego rozporządzenie Komisji (WE) nr 2074/2005 w odniesieniu do kontroli urzędowych, oraz zostaną spełnione wymagania dotyczące przeprowadzania kontroli konkretnych zagrożeń i badań laboratoryjnych określone w tytule III w rozdziale II w sekcji 4 w art. 30, art. 31, art. 33–35 i art. 37 tego rozporządzenia.

3. Próbki do badania laboratoryjnego w kierunku afrykańskiego pomoru świń pobiera się przy przeprowadzaniu badania przedubojowego świń lub badania poubojowego mięsa z tych świń, w przypadku gdy ubój świń jest dokonywany w gospodarstwie położonym na obszarach objętych ograniczeniami I, obszarach objętych ograniczeniami II i obszarach objętych ograniczeniami III, jeżeli istnieje podejrzenie wystąpienia afrykańskiego pomoru świń.

• 5. 1. Do przemieszczania świń utrzymywanych na obszarach objętych ograniczeniami I, obszarach objętych ograniczeniami II i obszarach objętych ograniczeniami III poza te obszary lub na tych obszarach używa się środków transportu, które spełniają wymagania określone w art. 17 lit. a rozporządzenia wykonawczego Komisji 2023/594 z dnia 16 marca 2023 r. ustanawiającego środki szczególne w zakresie zwalczania chorób w odniesieniu do afrykańskiego pomoru świń oraz uchylającego rozporządzenie wykonawcze (UE) 2021/605, zwanego dalej „rozporządzeniem 2023/594”.
• 8. 1. Nakazuje się zaopatrywanie świń przemieszczanych do miejsca położonego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w świadectwo zdrowia wystawione przez urzędowego lekarza weterynarii na podstawie badania klinicznego świń przeprowadzonego nie wcześniej niż 24 godziny przed przemieszczeniem tych świń, które zawiera:
• dane identyfikacyjne wystawiającego świadectwo zdrowia;
• numer świadectwa zdrowia;
• liczbę przemieszczanych świń;
• numery identyfikacyjne świń;
• wskazanie miejsca pochodzenia świń;
• wskazanie miejsca przeznaczenia świń;
• określenie środka transportu świń oraz jego numer rejestracyjny;
• poświadczenie spełniania przez świnie wymagań zdrowotnych określonych w przepisach o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt;
• datę wystawienia świadectwa zdrowia oraz pieczęć i podpis urzędowego lekarza weterynarii.