urodził się 20 grudnia 1895 r. w Nowogrodzie nad Narwią, małym miasteczku na Ziemi Łomżyńskiej.
Adam Chętnik (1895-1967)
Docent zachwycony bogactwem zwyczajów, tradycji i obrzędów kultury kurpiowskiej, postanowił ów zanikający Świat sztuki ludowej zebrać i umieścić pod dachem skansenu. Ojciec Adama Chętnika – Wincenty pochodził z sąsiedniej wsi Mątwica. Przeniósł się jednak do Nowogrodu, gdzie trudnił się rzemiosłem – był cieślą i stolarzem murarzem i blacharzem, ale także lutnikiem i muzykantem, zajmował się rybactwem i pszczelarstwem. To właśnie Wincenty Chętnik był współorganizatorem pierwszych stowarzyszeń polskich w Nowogrodzie: Ochotniczej Straży Pożarnej i ruchu spółdzielczego. Za jego namową i przy jego pomocy młody Adam w 1903 roku założył pierwszą polską bibliotekę i czytelnię użyczając własnego księgozbioru i pomieszczenia we własnym domu.
Wyjeżdża z Nowogrodu, by zdobyć na kursach w Warszawie i Petersburgu uprawnienia nauczycielskie. Zrozumiał wcześnie, że idee patriotyczne można i należy szerzyć, także poprzez prasę, która w coraz większej liczbie docierała do rąk polskiego czytelnika. Pisał zatem korespondencje, zwłaszcza do „Zorzy”, chwaląc każdą inicjatywę społeczną zgodną z hasłem: „Naród sobie”, ubolewał zaś nad przykładami niedoceniania oświaty, niezgody, pijaństwa, zepsucia moralnego, pochopnej emigracji. W marcu 1912r. Chętnik zadebiutował w roli redaktora i wydawcy pisma „Drużyna” (w latach 1907-1909 wydawał pisemka uczniowskie), a także autora i wydawcy tomików z serii „Biblioteka Drużyny”. Tej pasji pozostanie długo wierny.
Okres międzywojenny, a szczególnie lata 1926-1939 to dla Adama Chętnika okres wyjątkowo wytężonej i owocnej pracy naukowo-badawczej i muzealnej. Tę ożywioną działalność naukowo-muzealną poprzedziło pięcioletnie posłowanie. Zaangażowany politycznie i społecznie w ruchu młodzieżowym i ludowym, zarówno przed wybuchem I wojny światowej i w czasie jej trwania, jak również w czasie plebiscytu na pograniczu mazurskim w latach 1919-1920, Chętnik uznał, że i w odrodzonej Polsce powinien także kontynuować tę działalność dla dobra własnego narodu, a szczególnie dla dobra Kurpi. Przyjął więc propozycję kandydowania na posła Sejmu I kadencji (1922-1927) z ramienia Związku Ludowo-Narodowego. Był posłem ziemi łomżyńskiej, broniąc rzeczywiście interesów tego regionu poprzez składanie interpelacji i wniosków poselskich, zasiadając w komisjach sejmowych, które rozpatrywały tzw. „kwestie kurpiowskie”: gospodarkę leśną, regulację Narwi, zniesienia bezprawnie nałożonych podatków, pomoc gospodarczą, rozwój oświaty itp. Po upływie kadencji poselskiej Chętnik wycofał się definitywnie z życia politycznego. Od dawna marzył o założeniu Muzeum Kurpiowskiego w Nowogrodzie i ideii tej zaczął poświęcać coraz więcej czasu i energii, a także własnych pieniędzy.
Zamiłowanie do zbieractwa Chętnik przejawiał od lat młodzieńczych. Zbierał właściwie wszystko. Ciekawe okazy przyrody nieożywionej, znaleziska archeologiczne, numizmaty, dokumenty historyczne, a nade wszystko zabytki etnograficzne. Zabytkami stawały się one dopiero w rękach Chętnika, bo pierwotnie były to stare przedmioty, narzędzia, naczynia, sprzęty i meble, tkaniny i inne przedmioty zazwyczaj wychodzące już z użycia, stare, podniszczone, „ot, jakieś tam starocie”. Chętnik w tych właśnie starociach widział historię i tradycję Kurpi: w barciach – świadectwo praw bartniczych, w starych narzędziach – dawne zajęcia puszczańskie, w rzeźbach z przydrożnych kapliczek – religię i obyczaj mieszkańców Puszczy, w tkaninach, hafcie, wycinankach – przejaw umiejętności artystycznych. Część własnych zbiorów jeszcze przed I wojną światową przekazał do tworzących się wówczas dwóch muzeów regionalnych w Ostrołęce i Łomży. Niestety, w czasie wojny zbiory uległy rozproszeniu i zniszczeniu, tak że praktycznie po odzyskaniu niepodległości muzea te należało tworzyć od nowa.
Chętnik, mimo różnych prac i obowiązków znajduje czas i siły na dokształcenie. W dwudziestoleciu międzywojennym współpracował z Muzeum Etnograficznym w Warszawie, korzystając z życzliwych rad naukowych prof. E. Frankowskiego, ówczesnego dyrektora muzeum oraz studiował na Uniwersytecie Warszawskim etnografię i etnologię, przygotowując się do doktoratu. Uczestniczył w licznych zjazdach i konferencjach naukowych, wielokrotnie wygłaszając referaty i komunikaty. Często wyjeżdżał za granicę (Czechosłowacja, Rumunia, Finlandia, Bułgaria, Turcja, i in.), głównie w celu zwiedzania różnych muzeów etnograficznych, a przede wszystkim muzeów typu skansenowskiego.
Chętnik w okresie międzywojennym zainteresował się bursztyniarstwem kopalnianym na Kurpiach, jego wykorzystaniem i obróbką. badania te będzie kontynuował w latach powojennych, stając się jednym z najlepszych znawców bursztyniarstwa kopalnianego w Polsce.
W okresie twórczości publicystyczno – naukowej Chętnika przeważały opracowania etnograficzne oraz z zakresu muzealnictwa. Na dalszym planie pozostały zainteresowania regionalistyczne, krajobrazowe, folklorystyczne i inne, chociaż i w tych dziedzinach można było odnotować kilka cennych opracowań. Dla teatrów amatorskich zestawił 125 sztuk teatralnych, ułożył sceniczny obrazek regionalny znad Narwi w 5 odsłonach ze śpiewami, muzyką, tańcami pt. „Na tratwach – widowisko o flisakach (orylach) kurpiowskich”, napisał libretto do „Wesela na Kurpiach” Władysława Skierkowskiego, wydał zbiorek wierszy opisowych, historycznych i okolicznościowych różnych autorów.
Po przejściu na emeryturę Adam Chętnik na stałe przeniósł się do Nowogrodu, by jeszcze raz rozpoczać odbudowę Muzeum Kurpiowskiego w Nowogrodzie. W pracy tej pomagała mu druga żona – Jadwiga, która wkrótce przejęła kierownictwo muzeum.
Do końca życia (zmarł w Warszawie 29 maja 1967r.) pozostał wierny swoim ideałom, pasji badawczo – naukowej, zainteresowaniom muzealnym, działalności kulturalno – oświatowej – wszystko z umiłowania i dla swego narodu, zgodnie z życiowym credo: „Czyniąc, zastanawiam się, czy to będzie dobre dla Polski”
Tekst źródło: www.historialomzy.pl
